poznańska "Elegancja Francja" i wykład Modologii.

Daaawno, dawno temu na zajęciach związanych ze sztuką i jej upowszechnianiem, jako studentka-wojowniczka, chcąca zmieniać świat, zaproponowałam temat pracy semestralnej: „czy moda jest sztuką?”. Losy tematu były takie, że po pierwszych konsultacjach wylądował w koszu, a ja musiałam wymyślić coś innego. Wykładowczyni (i ja po głębszym zastanowieniu) miała problem z wieloznacznością, brakiem precyzji i małą ilością naukowych tekstów w tym zakresie. Również daaawno, dawno temu, gdy tylko dowiedziałam się o wystawie „Elegancja Francja” organizowanej w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, wiedziałam, że ...muszę tam być. No i spełniło się. 1 sierpnia o 8:33 wyruszyłam z Katowic w sześciogodzinną podróż. Wystawa trwa od 03.07 – 18.08, a ja nie bez przyczyny wybrałam akurat ten termin. Przyczyną był wykład Dominiki Łukoszek, w blogosferze bardziej znanej i kojarzonej jako Modologia. Wykład nie byle jaki (nie z nią takie numery), bo traktujący o tym „czy ubiór to dzieło sztuki?”. Podobieństwo do wcześniej wspomnianej sytuacji jest znaczne, ale jak się później okaże uszczegółowienie tematu do kwestii ubioru, a sztuki do dzieła sztuki znacznie ułatwiło realizację.

Wystawa.

„Elegancja Francja, z historii mody XX wieku” - pierwsza i jedyna taka wystawa w Polsce. Nie wiem czy gdybym obejrzała samą wystawę (nie uczestnicząc w wykładzie, na którym, przypadkowo lub nie, obecny był kurator) mogła potwierdzić, że zorganizowana została przez „człowieka z pasją”. To widać, słychać i czuć, a na samej sali wystaw widać stroje z prywatnej kolekcji Piotra Szaradowskiego, słychać pozytywne komentarze, zdumienia odwiedzających i czuć, że uczestniczy się w czymś wyjątkowym. Co konkretnie możemy zobaczyć? Nazwiska, jakie znajdziecie przy konkretnych pracach to m.in.: Jean-Philppe Worth, Jeanne Lanvin, Christian Dior, Thierry Mugler, Christian Lacroix. Być może to zbieg okoliczności, na pewno subiektywne zdanie – mnie najbardziej zachwyciły prace wykonane przez Autora nieznanego. Pewnym jest, że na jednej wystawie nie można ukazać całego przekroju mody 'made in France' w XX wieku, dlatego organizatorzy od samego początku uprzedzali, że będą to wybrane zagadnienia. I bardzo dobrze. W ogóle zachwycona jestem precyzją w opisie wydarzenia. Bez owijania w bawełnę, czarno na białym. A samej wystawie towarzyszą naścienne, lakoniczne opisy 6 tematów, na jakie została podzielona wystawa, zdjęcia z publikacji, wykorzystane materiały.

Wykład.
Kim jest Dominika, pewnie doskonale wiecie, ale jeśli jednak nie, to ja w skrócie powiem Wam, że jest to doktorantka w Instytucje Filozofii UAM, autorka jednego z najlepszych blogów o tematyce modowej Modologia. Jak na razie tyle wystarczy, by udowodnić, że wykład był rzeczowy. Prowadząca postanowiła podzielić prezentację na dwie części. Pierwsza z nich poświęcona była samym projektantom. Poprzez konkretne przykłady zastanawialiśmy się czy to co wychodzi spod rąk tych osób jest/pretenduje do miana dzieła sztuki, czy nie. Rozważania zaczęliśmy od Worth`a, który zdecydowanie mówił o sobie w aspekcie działalności artystycznej, a nie krawieckiej. Udowadniał, że z artystami wiąże go więź emocjonalna, a jednocześnie uważany jest za pierwszego projektanta, który zastosował w swoich strojach tak zwaną metkę. Metka miała być odpowiednikiem podpisu malarza pod swoim dziełem, znajdowało się na niej nazwisko projektanta oraz adres jego pracowni. Uczeń Worth`a - Paul Poiret - podobnie jak mistrz kierował się myślą „jestem artystą, a nie damskim krawcem”. Jemu natomiast zawdzięczamy tytuły kolekcji, nadawał je jako pierwszy. Coco Chanel, projektująca kolekcje własne i te, wykorzystywane w teatralnych przedstawieniach, komentując swoją prace mówi o „elementach kreacji, a nie działach sztuki”. Zaś Elsa Schaparelli uważała, że „projektowanie to nie zawód”. Mamy więc projektantów-artystów, i tych, którzy stawiają na rzemiosło i doskonałość wyrobu. To, za kogo uważał się sam twórca, zdecydowanie wpływało na jego odbiór przez innych ludzi.

Przełomem w traktowaniu ubioru jako dzieła sztuki, był rok 1982, a elementem, który ten przełom dokonał - okładka czasopisma „ArtForum”. Dzieło japońskiego projektanta - Issey`a Miyake - zostało opisane jako rzeźba, obraz, spektakl, po raz pierwszy w ten sposób czasopismo o charakterze artystycznym napisało o wytworze mody. Kolejnym etapem przełomu była wystawa prac Yves Saint Laurent`a w muzeum Metropolitan NY w 1983. Wystawa, która wywołała wiele krzyku, została poświęcona żyjącemu projektantowi. 'Krzyk' dał przyszłościowe postanowienie Muzeum, które mówiło o tym, że wystawa żyjących artystów już się nie odbędzie. Jak na razie udało im się dotrzymać postanowienia.

Prowadząca dała również przykłady wpływu nurtów artystycznych na projektantów, współprace projektantów z artystami (m.in. niedawna współpraca Louis Vuitton z Takashi Murakami czy Stephen`em Sprouse). Wspominaliśmy o, innych niż ta z 83`, wystawach związanych z modą i projektowaniem, wpływami i porównaniami.

Druga część była próbą odpowiedzi na pytanie „co wyróżnia projekty, które są nazwane dziełem sztuki?” Pierwszym aspektem, była intuicja. W tym przypadku podział na dzieła sztuki i pozostałą twórczość należy do odbiorców i każdy z nich może podjąć swoją, subiektywną opinię na ten temat. Jednak intuicja to za mało. Kolejnym, wynikającym z dedukcji wcześniejszej części wykładu było pokazanie w muzeum, ale nie jest to oczywista odpowiedź, dlatego, że rzecz w tym na jakiej podstawie kuratorzy dobierają stroje, które mają się w tym muzeum znaleźć. Strategia – to kolejna propozycja, przykładem może być Mugler, który już w 1984 wykorzystał, cieszącą się teraz dużym zainteresowaniem, możliwość przedstawienia kolekcji za pośrednictwem przedstawienia. Współpraca z artystami, unikalność, użyteczność – to inne wyróżniki, które trafiły na proponowaną listę. Pojawiło się również słowo piękno. Jednak biorąc pod uwagę zmieniające się kanony piękna nie wydaje się to decydujący aspekt wyróżnienia dzieł sztuki. Zaś refleksja wydaje mi się być koniecznością. Podobnie jak przy obrazie czy rzeźbie oglądanej w muzeum, zatrzymujemy się i myślimy: „co autor miał na myśli?”, „w jakich okolicznościach malował obraz?”, „co chciał przez to przekazać?”, tak samo ubiór może dawać do myślenia jego odbiorcom. Przykładem podanym przez Dominikę była np. kolekcja MM Margieli z 2000, który zaproponował wtedy ubrania w rozmiarze 74, ale (co również zaproponowała prowadząca) do myślenia może dawać nam metka zwykłego T-shirtu, na której widnieje napis 'made in China', myślimy wtedy: „kto zajmował się produkcją tej bluzki?”, „czy pracownicy dostali za swoją pracę godne wynagrodzenie?”. Do wyznaczników dołączyliśmy jeszcze intencje twórcy i trwałość dzieła.

Wszystko co zaproponowała Dominika jest jedynie próbą stworzenia listy wyznaczników. Jak dla mnie udaną próbą rzetelnego poszukiwania odpowiedzi na postawione w drugiej części pytanie. Nie wiem czy jest taka możliwość, żeby takowa lista (zatwierdzona, potwierdzona, zaklepana, zapieczętowana) w ogóle powstała. Wszystko przez to określenie: „dzieło sztuki”. Bo czym w ogóle dla nas jest dzieło sztuki? Pamiętam jak, na tych samych zajęciach, o których wspominam w pierwszym zdaniu, dyskutowaliśmy nad interpretacją tego właśnie na podstawie tekstu Marii Poprzęckiej „Arcydzieła są zmęczone” (w: 'O złej sztuce', 1998). To nie była prosta dyskusja. To była burza w szklance wody. Podobnie na wykładzie, w części, w której uczestnicy brali czynny udział. Pojawiło się wiele różnych zdań, definicji, dygresji. Starszy Pan, który był dla mnie bohaterem wieczoru, dyskusję dotyczącą tego co dziełem sztuki jest w kwestii ubioru a co nie, podsumował zdaniem „ostatecznie rozstrzygnie to wikipedia.”.

Wrażenia.

Zdecydowanie nie żałuje 12h spędzonych w pociągach i 1,5h w busach. Zdecydowanie nie żałuje tego, że przejechałam pół Polski tylko i wyłącznie po to, żeby przez 3 godziny poczuć się w odpowiednim miejscu o odpowiedniej porze. Poznań, na pierwszy rzut oka (, bo na więcej nie miałam czasu) jest piękny i zamierzam do niego wrócić (być może nawet jeszcze w tym miesiącu, bo czuje niedosyt jeśli chodzi o czas poświęcony wystawę). Miło było poznać Modologię, którą czytam namiętnie i do czytania zachęcam. Podobnie zachęcam do wystawy i wykładów, które w ramach jej trwania są organizowane. WARTO!

Elegancja Francja

z historii mody XX wieku

03.07 – 18.08.2013

Sala wystaw/ Centrum Kultury ZAMEK

Poznań

kurator: Piotr Szaradowski

Więcej o samej wystawie przeczytacie (i obejrzycie) u Modologii. O TUTAJ.